Trầm không phải là một loại cây mà được hình thành từ một vị trí bị thương của cây thuộc họ Dó. Từ vết thương, cây sẽ tiết ra một chất dầu để tự bảo vệ, thời gian dài lớp dầu này sẽ tích tụ nhiều lên để tạo nên trầm với màu đen hơi nâu hoặc màu nâu xám, hương thơm dịu nhẹ đặc trưng.
Có hai loại trầm hương là tự nhiên và nhân tạo, trong đó trầm hương tự nhiên giá đắt hơn do được hình thành trong tự nhiên sau khoảng vài chục đến hàng trăm năm.
Trầm nhân tạo được hình thành do tác động của con người bằng các phương pháp gây vết thương cơ giới lên thân cây, kích thích hóa học, giá vài triệu đồng (tùy loại).
Ông Biện Quốc Dũng, chủ tịch Hội trầm hương Khánh Hòa, cho biết hiện nay trầm tự nhiên rất hiếm, do diện tích rừng tự nhiên bị thu hẹp.
Căn cứ mức độ nhiễm dầu, màu sắc, hương vị, hình dáng, trọng lượng, nguyên xứ mà trầm có các tên gọi khác nhau như: Trầm mắt tử, trầm mắt đảo, trầm điệp trai, trầm kiến xanh, trầm kiến lọn ( trầm rục, trầm sanh).
Hiện nay chưa có quy định của Nhà nước hoặc của tổ chức nào về tiêu chuẩn phân lọai, đánh giá phẩm cấp trầm hương. Trong giao dịch mua bán, việc phân loại phần lớn dựa vào cảm nhận, kinh nghiệm.
Vòng tay làm từ trầm hương thiên nhiên. Ảnh: Bùi Toàn
Theo ông Dũng, để nhận biết trầm hương thật, người mua nên quan sát kỹ đường vân gỗ trên miếng (hạt) trầm. Nếu các đường vân tự nhiên, đường nét linh hoạt, chỗ lồi, chỗ lõm, gập ghềnh không "đều tăm tắp như vẽ" là trầm thật.
Trầm tự nhiên hoặc nhân tạo đều tỏa ra mùi thơm dịu nhẹ, ngọt dịu, ngửi vào cảm giác dễ chịu. Đốt trực tiếp sẽ cảm nhận được mùi thơm từ xa thoang thoảng, khói màu trắng, bay nhanh rồi tan ngay.
Về màu sắc, trầm thật sẽ có sự pha trộn của màu đen, trắng, nâu vàng xen lẫn nhau, không có một màu sắc đồng nhất hoàn toàn. Ngoài ra, trầm đạt hàm lượng dầu trên 25% có thể chìm trong nước. Loại trầm cao cấp có thể đạt hàm lượng dầu 60-80%, khi sờ vào người mua vẫn cảm nhận được độ trơn bóng tự nhiên.
Còn trầm giả nhìn vào có màu đen bóng, mùi thơm rất gắt (có sự tác động của hóa chất), khi đốt lên hương xộc thẳng vào mũi, mùi khét rất khó chịu.
Vòng trầm thật khi mới xuất xưởng màu sắc chưa thực sự nổi bật, nếu được chế tác thành trang sức (vòng tay, cổ) đeo một thời gian dài mới có một độ đậm màu và độ bóng nhất định. Còn vòng trầm giả đeo một thời gian sẽ mất mùi, một số trường hợp còn gây ngứa, sưng tay.
"Các vòng trầm hương thiên nhiên được quảng cáo với giá dưới 10 triệu đồng cũng là một yếu tố để nghi ngờ", ông Dũng nói.
Hiện nay một số cơ sở bán trầm quảng cáo bán những vòng tay kỳ nam (một loại trầm đặc biệt, quý hiếm trong tự nhiên) chỉ với giá vài chục triệu đồng. "Người mua nên cẩn trọng vì điều này hoàn toàn vô lý", ông Dũng cảnh báo.
Trầm kỳ nam được hình thành sau hàng trăm đến hàng nghìn năm, chỉ xuất hiện duy nhất ở Việt Nam. Việc kiếm được mẩu kỳ nam nhỏ chừng đốt ngón tay là vô cùng khó khăn. Đến nay, loại trầm này hầu như không còn trong tự nhiên.
"Một kg kỳ nam có giá khoảng 30 tỷ đồng nên sản phẩm tự nhận 'làm từ kỳ nam' có giá vài chục triệu thì chắc chắn 100% là hàng giả", chủ tịch Hội trầm hương Khánh Hòa nói.
Để an tâm hơn khi mua trầm hương, người mua nên nhờ các mối quan hệ như người quen, sự tư vấn của chuyên gia để kiếm những nguồn bán uy tín, hoặc có thể tìm đến một số cơ sở trong Hội trầm hương Khánh Hòa để tham khảo.
Bùi Toàn